Siła oczekiwań

Wszystko zaczęło się podczas kursu w latach 1968-69 w Kalifornii. Doktor Robert Rosenthal zamknął teczkę i zwrócił się do profesorów, którzy słuchali go z uwagą: „Wyniki przeprowadzonych badań nie pozostawiają wątpliwości. Mogę was zapewnić, że tych 20 na 100 studentów, których wskazałem, wykazuje pewne zdolności intelektualne powyżej normy”. Profesorowie wzięli to pod uwagę i wrócili do pracy. Osiem miesięcy później ostateczne testy przyniosły zadziwiające wyniki: noty tych teoretycznie inteligentniejszych uczniów zdecydowanie przewyższały resztę. Anegdota i jej konkluzja wydają się oczywiste, ale jest jeden szkopuł: Rosenthal wybrał tych 20 studentów przypadkowo. Ten eksperyment profesora z Harvardu jest dobrze znany w świecie nauki. To co wpłynęło na wyniki tych uczniów to nie wrodzone predyspozycje, a wysokie oczekiwania ich profesorów i uwaga, którą – być może nieświadomie – wszyscy im poświęcali. Dzięki temu wskazani uczniowie, świadomi, że więcej się od nich oczekuje, bardziej się starali. Sposób, w jaki traktujemy innych, dajmy na to studentów, dzieci czy współpracowników, znacząco wpływa na ich prezencję. Sama świadomość, że ktoś wiele od nas oczekuje i wierzy, że będziemy w stanie coś osiągnąć – chociaż nie są to rzeczy, w których jesteśmy szczególnie dobrzy - jest dużym bodźcem i dodaje nam energii, aby osiągać cele. Kiedy inni ufają naszemu potencjałowi, to daje nam poczucie zaufania i bezpieczeństwa oraz generuje dodatkową motywację do pokonywania przeszkód i osiągania sukcesów. „Traktuj osobę taką, jaka się wydaje, że jest i będzie taka, jaka zawsze była. Traktuj ją tak, jaką może się stać, a taką się stanie” jak powiedział Goethe. Łatwo jest przejść do rzeczy pewnych, liczyć na te, na które zawsze liczyliśmy, ze sprawdzonymi wynikami, dbając przede wszystkim o bezpieczeństwo i unikając komplikacji, które gwarantują nowe zadania czy odkrywanie nowych talentów w ludziach, których już znamy. Taka postawa może wynikać z lenistwa, nieufności lub sceptycyzmu, ale konsekwencją jest prawie zawsze frustracja po pominięciu wielu możliwości tkwiących w ludziach. Obraz tego, jacy jesteśmy jest w dużej mierze odbiciem tego, co widzą w nas inni. Oczekiwania, jakie pokładamy w osobie, mogą być wystarczające, aby bardzo ją zmienić, poprawiając lub pogarszając motywację. Dlatego trzeba podchodzić z dystansem do naszej "pouczającej intuicji", która czasami chełpi się przeczuciami lub myślami typu "wiem jaki człowiek jest na pierwszy rzut oka" lub "już od pierwszej chwili widzę kto jest godny, a kto nie” czy inne pospieszne sądy, którym przypisujemy dużą wartość, a które później często się spełniają nie dzięki naszej intuicji, ale dzięki sile przesądu.

Aby naprawdę pomagać innym, trzeba nauczyć się cenić ludzi. Jesteśmy bardziej przejrzyści niż nam się wydaje, dlatego strategia stymulowania pewnych oczekiwań nie wystarcza, trzeba zmienić nastawienie, aby lepiej widzieć innych. Ktoś kto ma tendencję do niedoceniania innych, będzie miał tendencję do traktowania ich z małą uwagą, do złego myślenia o nich, do złego mówienia o nich, a końcowo do utrudniania im rozwijania talentu, który posiadają. Alfonso Aguilo.

Tłum. Incognito

DOROSŁOŚĆ – NOWY ETAP.

I wtedy w życiu Emily wydarzyło się coś wyjątkowego. Nagle zdała sobie sprawę z tego, kim jest. Właściwie nie wiadomo, dlaczego nie wydarzyło się to pięć lat wcześniej, czy pięć lat później; trudno było też zrozumieć dlaczego akurat tamtego popołudnia to poczuła.

Wydawało się jej czymś zabawnym obserwować swoją ręką lub nogę, które tak szybko i posłusznie wypełniały jej rozkazy. Pamięć podpowiadała jej, że kończyny zawsze ją słuchały, lecz nigdy nie zdawała sobie sprawy z tego, jakie to zadziwiające.

Odkrycie to było dla niej czymś niesamowitym, choć bliżej nieokreślonym. Kiedy przekonała się ze zdziwieniem, że ona to ‘ona’, zaczęła zastanawiać się nad doniosłością tego, co odkryła. Po pierwsze, kto sprawił, że pośród tylu ludzi, ona właśnie była tą konkretną osobą, która nazywa się Emily Bas-Thornton, urodzoną akurat w tym roku, wśród tylu innych lat i epok, dopasowana dokładnie do swojej cielesnej powłoki? Ona sama, czy sprawił to Bóg?

Po drugie, dlaczego nie zauważyła tego wcześniej? Żyła już przecież tyle lat, a nigdy wcześniej nie zwróciła na to uwagi. Miała wrażenie, że jest podobna do kogoś, kto nagle o jedenastej w nocy, siedząc w swoim fotelu, przypomniał sobie, że właśnie tej nocy miał iść z kimś na kolację. Jak mogła tak siedzieć cały wieczór jak gdyby nigdy nic? Jak mogła żyć tyle lat i nie zauważyć czegoś tak oczywistego?

Takie właśnie rozmyślania bohaterki jednej z powieści Richarda Hughesa zwracają również naszą uwagę na bardzo ważną i interesującą rzeczywistość, mianowicie na to, iż każdy z nas jest jedyną w swoim rodzaju istotą, która ma do wykonania określona misję, której nikt za nas wykonać nie może. To właśnie stanowi kwintesencję naszego życia.

Nie chodzi tu o to, aby nagle stać się jakimiś wizjonerami, czy idealistycznymi bohaterami, którzy podejmują się jakiejś niezwykłej misji; można być szczęśliwym na wiele różnych sposobów, ale nie powinniśmy, czy to przez zwykłe lenistwo, czy też egoizm, uciekać przed wyzwaniami jakie niesie nam z sobą życie.

Wiele osób zaczyna odkrywać te same rzeczy, co nasza bohaterka w okresie dojrzewania, ale są tacy, którzy nie potrafią. To ofiary pewnego rodzaju syndromu Piotrusia Pana, który mentalnie nie chce stać się dorosłym. Trudno im pokierować swoim własnym życiem. Wydaje się, że potrafią dostrzec linię, która rozdziela młodość od dorosłości – linię, która wydaje im się jakimś niesamowicie głębokim potokiem; miesiącami i latami szukają jakiegoś pomostu lub płytkiego miejsca, przez które mogliby przedostać się na drugi brzeg, ale nie potrafią pokonać tej przeszkody jednym skokiem. Smutne jest to, że szybko zaczynają żałować swoich młodych lat i tego w jaki sposób je zmarnowali.

Kiedy przyjrzeć się niedojrzałości niektórych małżeństw widać wyraźnie na czym to polega. Małżeństwa te, to już nie wspólne plany dwojga dorosłych i odpowiedzialnych ludzi, ale - jak napisała kiedyś Susanna Tamaro – to ucieczka dwojga dzieci w sen.

Być może dużą rolę odgrywają tu rozmaite elementy wychowania, na przykład obawa rodziców przed stawianiem wymagań. Rodzice nie mówią swoim dzieciom, że kiedy dziś nie są wierni w jakiejś małej sprawie, to jutro mogą postąpić niesprawiedliwe w innej; wolą unikać rozmów o konsekwencjach, ponieważ to takie niedzisiejsze! Lepiej dzieci do niczego nie zmuszać, żeby przypadkiem nie czuły one jakiegoś dyskomfortu. To są właśnie te błędy, które jeśli w porę się ich nie wyeliminuje, prowadzą do smutnego i nieświadomego przedłużania okresu dzieciństwa. Jest to jedna z największych tragedii naszych czasów, która zawsze ma gorzkie zakończenie.

Alfonso Aguilo.

Tłum. Incognito

Potęga edukacji.

Opowiadania i refleksje na temat rozwoju osobistego.

Zdobywanie szczytów wymaga wytrwałości

“Władca much” to tytuł wspaniałej powieści Wiliama Goldinga, która opowiada historię grupy około trzydziestu chłopców, którzy jako jedyni przeżyli katastrofę lotniczą. Muszą sami zorganizować sobie życie na bezludnej wyspie bez pomocy dorosłych. Zebrani wokół dwóch przywódców, Ralpha i Jacka, szybko zdają sobie sprawę, że wspólne życie to niełatwe zadanie. Pojawiają się pierwsze, trudne do rozwiązania konflikty, które ostatecznie znajdują swoje gwałtowne ujście w otwartej wojnie pomiędzy nimi, a ta prowadzi już do tragicznych skutków.

Na tę historię trudnej koegzystencji młodych rozbitków składa się mnóstwo aspektów, które ukazują doniosłą wagę nauczania oraz tych wartości, które człowiek gromadził przez wieki, a które to wartości przekazuje on z pokolenia na pokolenie poprzez edukację. Golding w swojej powieści przedstawia świat dziecka, które z jednej strony jest łagodne i szczere, ale które potrafi również pokazać drugie oblicze swojej ludzkiej natury – to podłe i okrutne. Autor zwraca przez to uwagę, iż jedynym możliwym ratunkiem powinna być tutaj pomoc z zewnątrz, lub innymi słowy, edukacja, bez której człowiek staje się bezbronny wobec swoich złych skłonności. Jest oczywistym, że z natury rzeczy szuka on tego co dobre, ale wiadomo też, że osobowość człowieka nie jest doskonała i aby poprawnie funkcjonowała potrzebuje ona odpowiedniej pielęgnacji.

Nawet ktoś kto ma niewielkie doświadczenie życiowe wie, co oznacza ludzka nikczemność i z pewnością wiele razy widział jej nieludzkie oblicze. Golding w swojej książce demaskuje Roussowskie pojęcie naturalnej dobroci człowieka, która poprzez zło społeczne i kulturowe ma ulegać stopniowej degradacji. Kwestionuje również dziewiętnastowieczny racjonalizm, który kazał wierzyć, iż rozwój gospodarczy i naukowy jednakowo szybko przyniosą z sobą postęp moralny. Ci, którzy propagowali tę ideę, uważali, że znaleźli w końcu ostateczny wzór na osiągnięcie dobrobytu, jednak wkrótce spostrzegli, że ich optymizm był przedwczesny; postęp nie oznacza bowiem, iż ludzie będą automatycznie lepiej się rozumieli, że między nimi wzrośnie wzajemny szacunek i że będą żyć w pokoju. Nawet przy wysokim stopniu rozwoju gospodarczego i naukowego nigdy nie będzie łatwo wykształcić człowieka w kwestii moralności.

Wiele wydarzeń z historii wymownie pokazuje, dokąd prowadzić może zła natura człowieka. Nawet w najczarniejszych snach trudno było sobie wyobrazić człowiekowi do jakiego stopnia może się on poniżyć i upodlić. Ale jednocześnie ten sam człowiek nie wiedział, ile w nim samym drzemie ukrytej siły, która pozwala pokonywać niebezpieczeństwa oraz przezwyciężać trudności.

Każdy człowiek, po to aby być dobrym, lub aby w dobrym pozostawać, potrzebuje pomocy w wydobyciu z niego niewidocznych talentów, które posiada. Jest rzeczą oczywistą, że ostatnie słowo ma zawsze wolność osobista, ale byłoby naiwnym nie doceniać faktu, iż kluczową rolę odgrywa tu kwestia wychowania. Dlatego też właściwe wychowanie dziecka w rodzinie, ucznia w szkole, czy na uczelni lub jakiekolwiek inne zadanie związane z edukacją powinny być postrzegane jako sprawy nadrzędnej wagi związane z kwestią odpowiedzialności każdego społeczeństwa, któremu naprawdę zależy na swojej przyszłości.

W rozwój naukowy, czy gospodarczy wpisana jest jego dalsza, naturalna kontynuacja, z rozwojem moralnym sprawa nie wygląda już tak prosto, gdyż wiąże się on z osobistym przystosowaniem się do pewnych warunków oraz wymaga od człowieka zastosowania tej moralności w praktyce. Jak napisał Leonardo Polo „bez nawyków nie ma wychowania, jest tylko jego podobizna”. Jest więc sprawą niezbędną, aby swoim własnym wysiłkiem te nawyki wykształcić, choć zawsze i wszędzie będzie to trudne. Jest to kwestia naszego rozwoju osobistego, który jest nieodzowną częścią naszego życia, a od którego w dużym stopniu zależy powodzenie w życiu.

Alfonso Aguilo.

Tłum. Incognito